Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun, Medeni Kanun’unun yürürlükteki hükümlerini gerekçe göstererek reddettiği, evli kadınların sadece kendi soyadlarını kullanma yolunu Anayasa Mahkemesi bir kadın avukatın bireysel başvurusu üzerine açtı.
Evlilik öncesi tanınıp bilindiği soyadını tek başına kullanmak isteyen bir evli kadın avukatın bireysel başvurusunu kabul eden AYM, kocanın soyadını kullanma zorunluluğunun Anayasa’nın “kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı” başlığını taşıyan 17. maddesinde tanımlanan manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkına yönelik bir müdahale oluşturduğuna hükmetti.
Anayasa Mahkemesi’nin oybirliği ile aldığı karar Resmi Gazete ’de yayımlandı. (İlgili kararı ekten indirebilirsiniz.) İhlal kararı uygulanmak üzere davayı reddeden Fatih 2. Aile Mahkemesi’ne gönderecek. İhlal kararı ışığında, aile mahkemesi kadın avukata kendi soyadını tek başına kullanma izni verecek.
İstanbul Barosu’na bağlı avukat olarak çalışan başvurucu Sevim Akat Eşki, 2005’te evlendikten sonra evlilik öncesindeki soyadını kullanmayı sürdürdü. Yurt dışına çıkış işlemleri nedeniyle nüfus müdürlüğüne başvurarak evlilik öncesi soyadı ve evlilik soyadını beraber içeren kimlik belgesi alan başvurucu, diğer resmi işlemlerini evlilik öncesi soyadı ile yapmaya devam etti. Ancak çifte soyadı kullanımına bağlı olarak yaşadığı zorluklar nedeniyle evlilik öncesi soyadı Akat’ı tek başına kullanmasına izin verilmesi talebiyle dava açtı. Dava Fatih 2. Aile Mahkemesi’nce reddedildi.
Eşki bunun üzerine, Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunarak, hak ihlalinin tespitini istedi. Başvuruda, evlilik öncesi soyadını tek başına kullanmasına engel olan Türk Medeni Kanunu’nun 187. Maddesi nedeniyle cinsel olarak ayrımcılığa maruz tutulduğu ve özel hayata ve aile hayatına saygı gösterilmediği vurgulayarak, hak ihlali yapıldığı ve uğranılan manevi zararın tazminine karar verilmesi istendi.
Başvurucunun, talebini kabul edilebilir bulan Anayasa Mahkemesi’nin “hak ihlaline” ilişkin kararında “Özel yaşama saygı hakkı” alt kategorisinde geçen “özel yaşam” kavramının AİHM tarafından oldukça geniş yorumlandığı vurgulandı. Kararda, bu kavrama ilişkin tüketici bir tanım yapmaktan özellikle kaçınıldığı vurgulandı. Bir kişiyi diğerlerinden ayıran ve onu bireyselleştiren niteliklerin hukuken tanınması ve bu unsurların güvence altına alınmasının son derece önemli olduğunun belirtildiği kararda, AİHM kararlarına geniş atıf yapıldı. Anayasa Mahkemesi, başvurucunun manevi tazminat talebini reddetti. İhlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması için dosyanın ilgili mahkemeye gönderilmesini de hükmedildi.
Kanaatimizce bu karardan sonra Medeni Kanun’un ilgili hükümlerinde bir düzenleme yapılmalı ve artık Anayasa Mahkemesi kararı ile de desteklenmiş bu durum yasanın ilgili bölümüne işlenmelidir. Evli kadınların tek tek bireysel başvuru ile Anayasa Mahkemesi kararı aldırıp evlilik öncesi soyadlarını alması mümkün hale geleceğinden yasal düzenleme yapılması herkes için iyi bir sonuç doğuracaktır.