6502 sayılı
yeni Tüketici Kanunu’nda belirtilen ve beklenen yönetmeliklerden biri olan bu
yönetmelik yeni kanun sistematiğine göre düzenlenmiş durumdadır.
17 Haziran
2014 SALI Resmî Gazete Sayı : 29033
YÖNETMELİK
Gümrük ve
Ticaret Bakanlığından:
TÜKETİCİ
SÖZLEŞMELERİNDEKİ HAKSIZ ŞARTLAR HAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam,
Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1)
Bu Yönetmeliğin amacı; tüketici ile kurulan sözleşmelerde yer alan haksız
şartların tespitine ve denetlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1)
Bu Yönetmelik, tüketici ile kurulan sözleşmelerde yer alan her türlü haksız
şartı kapsar.
(2)
Faaliyetlerini, kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle
yürütmekte olan kişi veya kuruluşların hazırladıkları sözleşmelere de
niteliklerine bakılmaksızın bu Yönetmelik hükümleri uygulanır.
Dayanak
MADDE 3 – (1)
Bu Yönetmelik, 7/11/2013 tarihli ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında
Kanunun 5 inci ve 84 üncü maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1)
Bu Yönetmeliğin uygulanmasında;
a) Bakanlık:
Gümrük ve Ticaret Bakanlığını,
b) Genel
Müdürlük: Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğünü,
c) Haksız
şart: Tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dahil edilen ve tarafların sözleşmeden
doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek biçimde
tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartlarını,
ç) Hizmet: Bir
ücret veya menfaat karşılığında yapılan ya da yapılması taahhüt edilen mal
sağlama dışındaki her türlü tüketici işleminin konusunu,
d) Mahkeme:
Tüketici mahkemesini,
e) Mal:
Alışverişe konu olan; taşınır eşya, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallar ile
elektronik ortamda kullanılmak üzere hazırlanan yazılım, ses, görüntü ve
benzeri her türlü gayri maddi malları,
f) Sözleşme:
Tüketici ile sözleşmeyi düzenleyen arasında kurulan yazılı ve sözlü her türlü
sözleşmeyi,
g) Sözleşmeyi
düzenleyen: Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki
amaçlarla hareket eden veya onun adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya
tüzel kişiyi,
ğ) Tüketici:
Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiyi,
h) Tüketici
örgütleri: Tüketicinin korunması amacıyla kurulan dernek, vakıf veya bunların
üst kuruluşlarını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel Esaslar
Haksız şart
MADDE 5 – (1)
Tüketici ile kurulan sözleşmelerde yer alan bir şartın haksız şart olarak kabul
edilebilmesi için;
a) Tüketiciyle
müzakere edilmeden sözleşmeye dahil edilmesi,
b) Tarafların
sözleşmeden doğan hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı düşecek
biçimde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olması,
unsurlarının
bir arada bulunması gerekir.
(2) Bir
sözleşme şartının önceden hazırlanması ve standart sözleşmede yer alması
nedeniyle tüketicinin sözleşmenin içeriğine etki edememesi durumunda, o
sözleşme şartının tüketiciyle müzakere edilmediği kabul edilir. Sözleşmeyi
düzenleyen, bir standart şartın münferiden müzakere edildiğini iddia ediyorsa
bunu ispatla yükümlüdür.
(3)
Sözleşmenin bütün olarak değerlendirilmesinden, standart sözleşme olduğu
sonucuna varılırsa, bu sözleşmedeki bir şartın belirli unsurlarının veya
münferit bir hükmünün müzakere edilmiş olması, sözleşmenin kalan kısmına bu
Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasını engellemez.
(4) Bu
Yönetmeliğin ekinde yer alan listede sayılan şartlar haksız şart olarak kabul
edilir. Bu listedeki şartlar sınırlayıcı olmayıp örnek niteliğindedir.
Haksız
şartların değerlendirilmesi
MADDE 6 – (1)
Bir sözleşme şartının haksızlığı; sözleşme konusu mal veya hizmetin niteliği,
sözleşmenin kuruluşunda var olan şartlar ve sözleşmenin diğer hükümleri veya
haksız şartın ilgili olduğu diğer bir sözleşmenin hükümleri de dikkate alınmak
suretiyle sözleşmenin kuruluş anına göre belirlenir.
(2) Sözleşme
şartlarının haksızlığının takdirinde, bu şartların açık ve anlaşılır bir dille
yazılmış olması kaydıyla, hem sözleşmeden doğan asli edim yükümlülükleri
arasındaki hem de mal veya hizmetin piyasa değeri ile sözleşmede belirlenen
fiyatı arasındaki dengeye ilişkin bir değerlendirme yapılamaz.
(3) Sözleşme
şartlarının yazılı olması halinde, tüketicinin anlayabileceği açık ve anlaşılır
bir dilin kullanılmış olmasıgerekir. Sözleşmede yer alan bir hükmün açık ve
anlaşılır olmaması veya birden çok anlama gelmesi hâlinde; bu hüküm, tüketicinin
lehine yorumlanır.
Haksız
şartların sözleşmeye etkisi
MADDE 7 – (1)
Tüketiciyle kurulan sözleşmelerde yer alan haksız şartlar kesin olarak
hükümsüzdür. Ancak sözleşmenin haksız şartlar dışındaki hükümleri geçerliliğini
korur. Bu durumda sözleşmeyi düzenleyen, kesin olarak hükümsüz sayılan şartlar
olmasaydı diğer hükümlerle sözleşmeyi yapmayacak olduğunu ileri süremez.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Haksız
Şartların Denetimi
Denetim
MADDE 8 – (1)
Bakanlık, genel olarak kullanılmak üzere hazırlanmış sözleşmelerde yer alan haksız
şartların, sözleşme metinlerinden çıkarılması veya kullanılmasının önlenmesi
için gerekli tedbirleri alır.
(2) Genel
olarak kullanılmak üzere hazırlanmış tüketici sözleşmelerinde haksız şartların
yer alması durumunda, buşartların sözleşme metninden çıkarılması için
sözleşmeyi düzenleyene Bakanlıkça otuz gün süre verilir. Bakanlık gerekli
gördüğü hallerde bu süreyi doksan güne kadar uzatabilir.
(3) Haksız
şart olarak tespit edilen sözleşme şartlarının, tüketiciler açısından kesin
olarak hükümsüz olduğunun sözleşmeyi düzenleyen tarafından tüketicilere açık ve
anlaşılır biçimde yazılı veya elektronik ortamda bildirilmesi durumunda, tespit
tarihinden önce tüketicilerle kurulan ve halen geçerli olan sözleşme
metinlerinden bu şartların çıkarıldığıkabul edilir.
(4) Bakanlıkça
verilen sürenin bitimine kadar, sözleşmeyi düzenleyen tarafından haksız
şartların sözleşme metninden çıkarılmaması halinde, aykırılığın tespit edildiği
her bir sözleşme için Kanunun 77 nci maddesi uyarınca idari para cezası
uygulanır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Son Hükümler
Yürürlükten
kaldırılan yönetmelik
MADDE 9 – (1)
13/6/2003 tarihli ve 25137 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tüketici
Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.
Yürürlük
MADDE 10 – (1)
Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 11 – (1)
Bu Yönetmelik hükümlerini Gümrük ve Ticaret Bakanı yürütür.
EK-1
Haksız
Sözleşme Şartları
(1) Aşağıda
yer alan sonuçları hedefleyen veya bu sonuçları doğuran şartlar haksız şarttır.
a) Sözleşmeyi
düzenleyenin bir fiili veya ihmali nedeniyle, tüketicinin hayatını kaybetmesi,
yaralanması veya maddi zarara uğraması halinde, sözleşmeyi düzenleyenin yasal
sorumluluğunu kaldıran veya sınırlayan şartlar,
b) Sözleşmeyi
düzenleyenin, sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerinden herhangi birini
tamamen veya kısmen ifa etmemesi veya ayıplı ifa etmesi halinde, tüketicinin
herhangi bir alacağını sözleşmeyi düzenleyene karşı var olan bir borcuyla takas
etme hakkı dahil, sözleşmeyi düzenleyene veya bir üçüncü şahsa yöneltebileceği
yasal haklarını ortadan kaldıran ya da ölçüsüz şekilde sınırlayan şartlar,
c) Sözleşmeyi
düzenleyenin, sadece kendisi tarafından belirlenen koşullarda edimini ifa
edeceği, buna karşılık tüketicinin her halde ifa ile yükümlü tutulduğu şartlar,
ç) Tüketicinin
sözleşmeyi kurmaktan veya ifa etmekten vazgeçmesi hallerinde sözleşmeyi
düzenleyene tüketicinin kendisine ödediği bedeli muhafaza etme hakkı tanıyan,
ancak sözleşmeyi düzenleyenin aynı türden davranışları için tüketiciye benzer
bir tazminat hakkı tanımayan şartlar,
d)
Yükümlülüklerini yerine getirmeyen tüketicinin, orantısız biçimde yüksek bir
tazminat ödemesini gerektirenşartlar,
e) Sözleşmeyi
düzenleyene, sözleşmeyi keyfi bir şekilde fesh etme hakkı tanıyan ancak
tüketiciye aynı hakkıvermeyen şartlar ile sözleşmeyi düzenleyenin fesih hakkını
kullanmasına rağmen, henüz ifa etmediği edimler karşılığında almış olduklarını
muhafaza etme hakkı veren şartlar,
f) Sözleşmeyi
düzenleyene, haklı sebeplerin var olduğu durumlar hariç olmak üzere, belirsiz
süreli bir sözleşmeyi makul bir bildirimde bulunmaksızın ve süre tanımaksızın
fesh etme hakkı tanıyan şartlar,
g) Belirli
süreli sözleşmelerde, sözleşmenin belirlenen süre kadar uzayacağına ilişkin
konulan şartlar,
ğ)
Tüketicinin, sözleşmenin kurulmasından önce fiilen bilgi sahibi olamayacağı
sözleşme şartlarını, geri dönülemez bir şekilde kabul ettiğini öngören şartlar,
h) Sözleşmeyi
düzenleyenin sözleşme şartlarını, sözleşmede belirtilen haklı bir sebep
olmaksızın tek taraflı olarak değiştirmesine imkan veren şartlar,
ı) Sözleşmeyi
düzenleyenin, sözleşme konusu mal veya hizmetin niteliklerini tek taraflı
olarak ve haklı bir sebep olmaksızın değiştirebileceğine ilişkin şartlar,
i) Sözleşmeyi
düzenleyenin mal veya hizmetin bedelini, ifa anında tespit edebileceğini veya
yükseltebileceğiniöngören ve nihai bedelin, sözleşmenin kurulması anında tespit
edilen bedele nazaran çok yüksek olması halinde, tüketiciye sözleşmeden dönme
hakkı tanımayan şartlar,
j) Sözleşmeyi
düzenleyene, mal veya hizmetin sözleşme koşullarına uygun olup olmadığını
tespit etme hakkı veren veya bir sözleşme şartının nasıl yorumlanacağı
konusunda münhasır yetki veren şartlar,
k) Sözleşmeyi
düzenleyen adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişiler
tarafından verilen taahhütleri yerine getirme yükümlülüğünü sınırlandıran veya
bu yükümlülüğü belli bir şekil şartına uyulmuş olmasına bağlayan şartlar,
l) Sözleşmeyi
düzenleyenin yükümlülüklerini yerine getirmemesine rağmen tüketicinin bütün
yükümlülüklerini yerine getirmesini zorunlu kılan şartlar,
m) Sözleşmeyi
düzenleyene, tüketicinin sahip olduğu teminatların azaltılmasına neden
olabilecek şekilde, sözleşme kapsamındaki hak ve yükümlülüklerini, tüketicinin
onayı alınmaksızın devretme imkanı veren şartlar,
n) Tüketicinin
özellikle, hukuki düzenlemelerde öngörülmemiş bir hakeme müracaatını öngörmek,
gösterebileceği delilleri ölçüsüz derecede sınırlandırmak veya mevcut hukuki
düzen uyarınca diğer tarafta olan ispat külfetini tüketiciye yüklemek suretiyle
tüketicinin mahkemeye gitme veya başka başvuru yollarını kullanma imkanını
ortadan kaldıran veya sınırlandıran şartlar,
(2) (f), (h)
ve (i) alt bentlerin uygulama alanı:
a) (f) alt
bendi için, sözleşmede tüketicinin derhal haberdar edilmesi yükümlülüğünün
bulunması şartıyla, finansal hizmet ifa edenler, önemli bir sebebin varlığı
halinde, belirsiz süreli bir sözleşmeyi tek taraflı ve süre vermeksizin
feshetme hakkını tanıyan şartlara sözleşmede yer verebilir.
b) (i) alt
bendi için, ilgili mevzuatta aksine bir hüküm bulunmaması ve fiyat değişikliği
yönteminin sözleşmede açıkça belirlenmiş olması şartıyla sözleşmede fiyat
endeksi hükümlerine yer verilebilir.
c) (f), (h) ve
(i) alt bentleri aşağıdaki işlemlere uygulanmazlar:
1) Fiyatı
borsa kotasyonuna veya endeksine veya sermaye piyasasındaki kur oynamalarına
bağlı olarak, sağlayıcının müdahalesi olmaksızın değişebilen menkul kıymet,
finansal araç veya diğer mal ve hizmetlere ilişkin işlemlere ve
2) Yabancı
para alımına veya satımına, seyahat çeki veya yabancı para cinsinden belirlenen
uluslar arası para havalesine ilişkin sözleşmelere.