İş ilişkisinde
işverenin yönetme ilkesi gereği bazı işçiler arasında ayrım yapması doğaldır.
Ancak bu ayrım; işçilerin somut yetenek ve nitelikleri doğrultusunda olmalıdır.
Aksi takdirde tamamen aynı şartlar ve niteliklere sahip olan işçiler arasında herhangi
bir nedenle ayrım yapılması İş Kanunu 5. maddenin ihlali anlamına gelir.
İşyeri
içerisinde eşitlik ilkesinin ihlal edildiğinin ispatı işçiye aittir. Bunun
yerine eşitlik ilkesine aykırı davranıldığına ilişkin güçlü bir kanaat
yaratılması madde gereği öngörülen yaptırımları uygulamak için yeterlidir.
İşçiye yapılan
ayrım sendika üyesi olmasından kaynaklanıyorsa ayrımcılık tazminatının yanı
sıra sendikal tazminata da hükmedilir. Sendikal tazminatın miktarı, Sendikalar
Kanunu’nun 31’inci maddesi gereği, işçinin bir yıllık ücretinden az olmamak
üzere yargıç tarafından belirlenir. Bir yıllık ücret tutarı kanunda da
belirtildiği gibi asgari miktardır. Hükmedilecek tazminat
için talep edilen miktarı aşmamak, işçinin bir yıllık ücreti tutarından az
olmamak koşuluyla, hâkim tarafından olayın özellikleri ve sözleşmesi feshedilen
işçinin kıdemi göz önünde tutularak takdir edilecektir. Ücreti kıdem ve ihbar
gibi giydirilmiş ücret üzerinden değil, çıplak ücret üzerinden
hesaplanır. Ayrımcılık tazminatının istenmesi 10 yıllık zamanaşımına
tabidir. İşten çıkarılan işçi işe iade davası açmış ve mahkeme işe iadesine ve
işe başlatmama tazminatına hükmetmişse, bu durumda işçi ayrımcılık tazminatı
talep edemez.
İLGİLİ KANUN HÜKÜMLERİ
İŞ KANUNU
MADDE 5 – Eşit davranma ilkesi
İş ilişkisinde dil, ırk, cinsiyet, siyasal
düşünce, felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım
yapılamaz.
İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli
çalışan işçi karşısında kısmî süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan
işçi karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.
İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin
sebepler zorunlu kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında,
şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona ermesinde, cinsiyet veya
gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı işlem yapamaz.
Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet
nedeniyle daha düşük ücret kararlaştırılamaz.
İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu
hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını haklı kılmaz.
İş ilişkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki
fıkra hükümlerine aykırı davranıldığında işçi, dört aya kadar ücreti
tutarındaki uygun bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep
edebilir. 2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31 inci maddesi hükümleri saklıdır.
20. madde hükümleri saklı kalmak üzere işverenin
yukarıdaki fıkra hükümlerine aykırı davrandığını işçi ispat etmekle yükümlüdür.
Ancak, işçi bir ihlalin varlığı ihtimalini güçlü bir biçimde gösteren bir
durumu ortaya koyduğunda, işveren böyle bir ihlalin mevcut olmadığını ispat
etmekle yükümlü olur.
ANAYASA
MADDE 10 - Kanun önünde eşitlik
Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce,
felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun
önünde eşittir.
Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir.
Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür. Bu maksatla
alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.
Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife
şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler
eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.
Hiçbir kişiye, aileye, zümreye veya sınıfa imtiyaz
tanınamaz.
Devlet organları ve idare makamları bütün
işlemlerinde kanun önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek
zorundadırlar.
AVRUPA İNSAN HAKLARI SÖZLEŞMESİ
MADDE 14 -
Ayrımcılık yasağı
Bu
sözleşmede tanınan hak ve özgürlüklerden yararlanma, cinsiyet, ırk, renk, dil,
din, siyasal veya diğer kanaatler,
ulusal veya toplumsal köken, ulusal bir azınlığa aidiyet, servet, doğum başta
olmak üzere herhangi başka bir duruma dayalı hiçbir ayrımcılık gözetilmeksizin
sağlanmalıdır.
ILO (Dünya Çalışma Örgütü) 111 SAYILI SÖZLEŞME: AYRIMCILIK (İŞ VE MESLEK)
SÖZLEŞMESİ
MADDE
1 – Ayrım
Bu sözleşme bakımından
"Ayrım" deyimi;
-Irk, renk, cinsiyet, din, siyasal
inanç, ulusal veya sosyal menşe bakımından yapılan iş veya meslek edinmede veya
edinilen iş veya meslekte tabi olunacak muamelede eşitliği yok edici veya
bozucu etkisi olan her türlü ayrılık gözetme, ayrı tutma veya üstün tutmayı,
-İlgili üye, memleketin, varsa
temsilci, işçi ve işveren teşekkülleri ve diğer ilgili makamlarla istişare
etmek suretiyle tespit edeceği, meslek veya iş edinmede veya edilen iş veya
meslekte tabi olunacak muamelede eşitliği yok edici veya bozucu etkisi olan
bütün diğer ayrılık gözetme, ayrı tutma veya üstün tutmayı, ifade eder.