Bir ortağın ortaklık haklarının kendi istek ve iradesi dışında zorla
elinden alınması, şirketle olan bağlarının bağının kesilmesi ortaklıktan
çıkartmadır.
Türk Ticaret Kanunu uyarınca ortaklıktan çıkarma iki şekilde mümkündür.
Bir ortak ortaklıktan genel kurul kararıyla ve şirketin istemi üzerine mahkeme
kararıyla çıkartılabilir.
Şirket sözleşmesinde bir ortağın genel kurul kararıyla ortaklıktan
çıkarılması öngörülebilir. Çıkarma kararına karşı ortak kararın noter
aracılığıyla kendisine bildirilmesinden itibaren üç ay içinde
iptal davası açabilir
Türk Ticaret Kanununun 621. maddesinde bir ortağın şirket
sözleşmesinde öngörülen sebeplerden dolayı şirketten çıkartılması; önemli
kararlardan sayılarak, önemli kararların, temsil edilen oyların en az üçte
ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun
bir arada bulunması halinde alınabileceği hüküm altına alınmıştır.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunun 640. maddesinin üçüncü
fıkrasında şirkete haklı sebeplerin varlığında ortağı şirketten
çıkarma davası açma hakkı tanınmıştır.
Haklı sebep halleri ilgili maddede sayılmamıştır. Ancak haklı sebep;
ortakların şirket şeklinde bir araya gelmesini sağlayan fiili
ve şahsi nitelikteki nitelikleri ortadan kaldıran, böylece şirket
amacının gerçekleşmesini imkânsızlaştıran veya ciddi şekilde güçleştiren
ve artık şirketten ortaklı ilişkilerin korunmasını ve
devamını bekleyemeyeceğimiz halleridir.
Söz konusu haklı sebep her hukuki ilişkinin ve her somut olayın
özelliklerine göre değişen nisbi bir kavramdır. Bu nedenle genel olarak
haklı sebep; hukuki ilişkinin sürdürülmesini çekilmez hale getiren ve
bozucu yenilik doğuran bir bildirim veya dava ile hukuki ilişkiyi sona erdirmek
veya değiştirmek yetkisinin kullanılması adil gösteren bir olgu olarak
belirlenebilir.
Yürürlükten kalkan Ticaret Kanununa göre sermaye payını ödemede
temerrüde düşen ortağın ortaklıktan çıkartılması mümkündü. Ancak 6102
sayılı TTK uyarınca bu sebebe dayanarak ortaklıktan çıkartma mümkün
değildir. Ancak TTK madde 640 fıkra 3 uyarınca haklı sebebe dayanarak dava
yoluyla ortaklıktan çıkartılabilir.
Yürürlükten kalkan Ticaret Kanununa göre ortaklığın
dağılmasını önlemek için ortaklıktan çıkartma mümkün müdür ortaklıktan
çıkartılması mümkündü. Ancak 6102 sayılı TTK uyarınca bu sebebe
dayanarak ortaklıktan çıkartma mümkün değildir. Ancak TTK madde 640 fıkra 3
uyarınca haklı sebebe dayanarak dava yoluyla ortaklıktan çıkartılabilir.
Gerek ortaklar arası ilişkilerdeki objektif olaylar gerekse
ortakların şahsında beliren sübjektif sebepler ortaklıktan çıkarmada
haklı sebep niteliği gösterebilir. Bu nedenle limited şirketlerde
haklı sebebin varlığında hâkime tanınan yetki geniştir.
Çıkarılmayı gerektiren haklı sebepler önceden kestirilemez ve bu
nedenle tek tek sayılamaz. Şirketin bünyesine, hal ve şartların
icabına göre değişirler. Genel olarak bir ortağın davranışları, limited
şirketin faaliyetlerini önleyecek, ortakları zarara uğratacak veya karşılıklı
güveni ortadan kaldıracak nitelikte ise haklı sebebin varlığının kabulü
gerekir. Özellikle önemli şirket mükellefiyetlerinin yerine getirilmemesi,
rekabet yasağının ihlali, ortaklar arasında sadakat borcuna aykırı hareketler,
haklı bir sebep olabilir.
Bilindiği gibi “ortaklık”
ilişkisi kanun tarafından düzenlenen bir hukuki ilişkidir. Ortaklıktan çıkarma
kararını genel kurul almışsa iç ilişki, mahkeme almışsa bu kararı dış ilişki
söz konusudur. Türk Ticaret Kanunun Yürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında
Kanunun üçüncü maddesi uyarınca; tarafların iradelerinden bağımsız olarak,
kanunla düzenlenen hukuki ilişkilere bunlar TTK yürürlüğe girmeden önce
kurulmuş olsalar bile TTK hükümleri uygulanır. Bu gerekçeden ötürü dava 1
Temmuz 2012 tarihinden önce açılmış olsa bile TTK hükümleri uygulanır.
Ortak şirketten ayrıldığı takdirde, esas sermaye payının gerçek değerine
uyan ayrılma akçesi isteme hakkına haizdir.
İLGİLİ KANUN MADDELERİ
TÜRK TİCARET KANUNU
MADDE 640 - (1) Şirket sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile
şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir.
(2) Çıkarma kararına karşı ortak, kararın noter aracılığıyla kendisine
bildirilmesinden itibaren üç ay içinde iptal davası açabilir.
(3) Şirketin istemi üzerine ortağın mahkeme kararıyla haklı sebebe
dayanılarak şirketten çıkarılması hâli saklıdır.
MADDE 641 - (1) Ortak şirketten
ayrıldığı takdirde, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini
istem hakkını haizdir.
(2) Şirket sözleşmesinde öngörülen ayrılma hakkı dolayısıyla, şirket
sözleşmeleri ayrılma akçesini farklı bir şekilde düzenleyebilirler.
TÜRK TİCARET KANUNUNUN YÜRÜRLÜĞÜ VE
UYGULAMA ŞEKLİ HAKKINDA KANUN
MADDE 3 - (1) Tarafların iradelerinden bağımsız olarak, kanunla
düzenlenen hukukî ilişkilere, bunlar Türk Ticaret Kanununun yürürlüğe
girmesinden önce kurulmuş olsalar bile, Türk Ticaret Kanunu hükümleri
uygulanır.