İrtikâp suçu “Kamu
İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar” bölümünde yer
almaktadır. Zimmet suçuna Türk Ceza Kanunu’nun 250. Maddesinde yer verilmiştir.
Bu suça
ilişkin verilecek ceza; “kamu idaresine
olan güven”, “millete ve devlete olan güven”, “kamu idaresinin saygınlığı” kavramlarını
korumaktadır.
İrtikâp
suçunda temelde iki kavram mevcuttur. Bunlar yarar ve vaattir. İrtikâp suçu da bu bölümdeki suçlar gibi özgü bir
suçtur ve kamu görevlisi tarafından işlenebilir. “Kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte
bulunulmasına” mecbur bırakan kamu görevlisinin cezalandırılması söz
konusudur. Doktrinde irtikâp suçu ikna suretiyle ve icbar suretiyle olarak
ikiye ayrılmaktadır. İkna suretiyle irtikâp; vaadin ve hilenin ön plana çıktığı
irtikâp haliyken, icbarda mecbur bırakma söz konusudur. İrtikâp suçuna verilecek ceza 5 ile 10 yıl arasıdır. Ancak ikinci
fıkrada zikredilen ikna suretiyle irtikâpta;
“Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli
davranışlarla, kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte
bulunulmasına bir kimseyi ikna eden kamu görevlisi, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Üçüncü fıkrada ise; bu suçu kolaylaştıran kişi hatası mevcutsa ceza 1 ile 3 yıl arasına düşmektedir. 2012
yılında eklenen dördüncü fıkrada ise; mağdurun ekonomik durumu dikkate
alınarak ve irtikâp edilen menfaatin değerinin azlığı halinde verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir
denmektedir.
İrtikâp
suçunda etkin pişmanlık halleri ve ayrıca düzenlenmiş bir cezayı azaltan
nedenler düzenlenmemiştir. Ancak fıkralar içinde hangi durumlarda daha az ceza
verileceği belirtilmiştir.
Zimmet ve İrtikâp
suçuna özel şekilde; Türk Ceza Kanunu 251. Maddede Denetim Görevinin İhmali başlıklı bir hüküm kurulmuştur. Bu hükme
göre; “Zimmet veya irtikâp suçunun
işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi, işlenen suçun
müşterek faili olarak sorumlu tutulur. Denetim görevini ihmal ederek, zimmet
veya irtikâp suçunun işlenmesine imkân sağlayan kamu görevlisi, üç aydan üç
yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”
Kamu güvenine
yönelik bir suç olduğu için, re’sen kovuşturulan bir suçtur.