Lisanslı yazılım;
Yazılımın kullanım hakkının belirli şartlar çerçevesinde ya da belirli bir süre
veya süresiz bir şekilde kullanılması için satın alınmış yazılımlara denir
Buna paralel şekilde, lisanssız yazılım kullanımı; Türkiye ve
uluslararası telif sözleşmeleri ile telif hakkı yasalarıyla korunan yazılım
ürünlerinin yetkisiz olarak kopyalanması, çoğaltılması, yayılması ve ticari
olarak kullanılması ya da üretilmesi durumlarını kapsar.
Lisanssız
ürünlerin şartlara aykırı şekilde kullanılması; Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu,
Türk Ceza Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Markalar Hakkında Kanun Hükmünde
Kararname ile çeşitli idari para, hukuki ve cezai yaptırımlar söz konusu olmaktadır.
Fikir ve Sanat Eseri Çerçevesinde Suç Sayılan
Haller Nelerdir?
·
Lisansı alınmamış
kopya yazılım kullananlar, satanlar (FSEK),
·
Lisansız kopya
yazılımları ticari amaçla bulunduranlar, bedelsiz dağıtanlar, kiraya verenler
(FSEK),
·
Yasal kullanım
hakkına sahip yazılımı lisansta izin verilenden fazla çoğaltanlar, bu kopyaları
kiralayan satan dağıtan ya da bedelli bedelsiz başkasına verenler veya sair
surette lisans sözleşmesine aykırıdavrananlar (FESK),
·
Lisans sahibinin izni
olmadan bir yazılıma kendi adını koyanlar (FSEK),
·
Başkasının yazılımını
kendi yazılımıymışçasına gösterenler (FSEK),
·
Yazılımı sahibinin
izni olmadan değiştirenler (FSEK),
·
Yazılımın lisansını devir
izni olmaksızın başkasına devredenler ya da herhangi bir tasarrufta bulunanlar
(FSEK),
·
Lisanslı yazılımın
koruma sistemini ortadan kaldıranlar, geçersiz kılanlar, bu işe yarayan teknik
araçları elinde bulunduranlar, dağıtanlar (FSEK),
·
Bilgisayar
sistemindeki programları, verileri veya diğer unsurları hukuka aykırı olarak
ele geçirenler (Türk Ceza Kanunu-TCK),
Lisanssız (Korsan) Yazılımın tespitinde birbirinin
devamı olan 4 ana aktör vardır;
1. Lisanssız
yazılım kullanan firmanın tespiti
2. Firma
aleyhinde savcılıkta suç duyurusu ve arama Kararı talebi
3. Lisanssız
yazılım kullanılan firmada kolluk aracılığıyla tespit
4. Kovuşturma
aşaması, cezai yaptırım ve uzlaşma halleri
Bu sırayla
gidilerek lisanssız yazılımın tespiti sağlanmakta ve gerekli ceza verilmesinin
önü açılmaktadır.
Cezai Yaptırımlar
*Türk Ceza
Kanunu’nda bilişim suçları olarak adlandırdığımız 243. ve 244. Maddeler, genelde
başka bir suçun icrası yolunda bilişim araçlarının kullanılıyor oluşu ile
ilgilidir. Ancak lisanssız yazılım kullanma ve o yazılım aracında bağlı kalmaya
devam etme bu maddeler uyarınca cezalandırılacaktır. Şöyle ki; TCK 243/1; “Bir bilişim sisteminin bütününe veya bir
kısmına, hukuka aykırı olarak giren ve orada kalmaya devam eden kimseye bir
yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir.” Diyerek bir cezaya
bağlamıştır.
*Markalar
Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede de 61. Madde Marka Tecavüzü başlığında
ilgili cezalar ve yaptırımlar sayılmaktadır.
*Lisanssız
yazılım sonucunda yazılımı kullanılan firmaymış gibi davranılması da vergi
kaçakçılığı suçlarını da gündeme getirebilmektedir.
*Türk Ticaret
Kanunu Haksız Rekabet hükümleri de Fikir ve Sanat Eserlerinde koruyucu durumda
olan hükümlerdir.
*Lisanssız
yazılımın asıl kanunu Fikir ve Sanat Eserleri Kanunudur. FSEK 71-75. Maddeleri
Cezai alana ayrılmıştır.
“B) Ceza davaları:
I – Suçlar:
1. Manevi, mali veya
bağlantılı haklara tecavüz
Madde 71 –
Bu Kanunda koruma altına alınan fikir ve sanat
eserleriyle ilgili manevi, mali veya bağlantılı hakları ihlal ederek:
1. Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı hak
sahibi kişilerin yazılı izni olmaksızın işleyen, temsil eden, çoğaltan,
değiştiren, dağıtan, her türlü işaret, ses veya görüntü nakline yarayan
araçlarla umuma ileten, yayımlayan ya da hukuka aykırı olarak işlenen veya
çoğaltılan eserleri satışa arz eden, satan, kiralamak veya ödünç vermek
suretiyle ya da sair şekilde yayan, ticarî amaçla satın alan, ithal veya ihraç
eden, kişisel kullanım amacı dışında elinde bulunduran ya da depolayan kişi
hakkında bir yıldan beş yıla kadar hapis
veya adlî para cezasına hükmolunur.
2. Başkasına ait esere, kendi eseri olarak ad
koyan kişi altı aydan iki yıla kadar
hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır. Bu fiilin dağıtmak veya
yayımlamak suretiyle işlenmesi hâlinde, hapis cezasının üst sınırı beş yıl olup, adlî para cezasına hükmolunamaz.
3. Bir eserden kaynak göstermeksizin iktibasta
bulunan kişi altı aydan iki yıla kadar
hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.
4. Hak sahibi kişilerin izni olmaksızın,
alenileşmemiş bir eserin muhtevası hakkında kamuya açıklamada bulunan kişi, altı aya kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
5. Bir eserle ilgili olarak yetersiz, yanlış veya
aldatıcı mahiyette kaynak gösteren kişi, altı
aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
6. Bir eseri, icrayı, fonogramı veya yapımı,
tanınmış bir başkasının adını kullanarak çoğaltan, dağıtan, yayan veya
yayımlayan kişi, üç aydan bir yıla kadar
hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır.
Bu Kanunun ek 4 üncü maddesinin birinci fıkrasında
bahsi geçen fiilleri yetkisiz olarak işleyenler ile bu Kanunda tanınmış hakları
ihlâl etmeye devam eden bilgi içerik sağlayıcılar hakkında, fiilleri daha ağır
cezayı gerektiren bir suç oluşturmadığı takdirde, üç aydan iki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Hukuka aykırı olarak üretilmiş, işlenmiş,
çoğaltılmış, dağıtılmış veya yayımlanmış bir eseri, icrayı, fonogramı veya
yapımı satışa arz eden, satan veya satın alan kişi, kovuşturma evresinden önce
bunları kimden temin ettiğini bildirerek yakalanmalarını sağladığı takdirde,
hakkında verilecek cezadan indirim yapılabileceği gibi ceza vermekten de
vazgeçilebilir.
2. Koruyucu programları etkisiz kılmaya yönelik
hazırlık hareketleri
Madde 72 -
Bir
bilgisayar programının hukuka aykırı olarak çoğaltılmasının önüne geçmek
amacıyla oluşturulmuş ilave programları etkisiz kılmaya yönelik program veya
teknik donanımları üreten, satışa arz eden, satan veya kişisel kullanım amacı
dışında elinde bulunduran kişi altı
aydan iki yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılır.
II- Soruşturma ve kovuşturma
Madde 75 -
71 ve 72 nci
maddelerde sayılan suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılması şikâyete
bağlıdır.
Yapılan şikâyetin geçerli kabul edilebilmesi için hak sahiplerinin veya üyesi
oldukları meslek birliklerinin haklarını kanıtlayan belge ve sair delilleri
Cumhuriyet başsavcılığına vermeleri gerekir. Bu belge ve sair delillerin
şikâyet süresi içinde Cumhuriyet başsavcılığına verilmemesi hâlinde
kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir.
Bu Kanunda yer alan soruşturma ve kovuşturması
şikâyete bağlı suçlar dolayısıyla başta Millî Eğitim Bakanlığı, Kültür ve
Turizm Bakanlığı yetkilileri olmak üzere ilgili gerçek ve tüzel kişiler
tarafından, eser üzerinde manevi ve malî hak sahibi kişiler şikâyet haklarını
kullanabilmelerini sağlamak amacıyla durumdan haberdar edilirler.
Şikâyet üzerine Cumhuriyet savcısı suç konusu eşya
ile ilgili olarak 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre el koyma
koruma tedbirinin alınmasına ilişkin gerekli işlemleri yapar. Cumhuriyet
savcısı ayrıca, gerek görmesi hâlinde, hukuka aykırı olarak çoğaltıldığı iddia
edilen eserlerin çoğaltılmasıyla sınırlı olarak faaliyetin durdurulmasına karar
verebilir. Ancak, bu karar yirmi dört saat içinde hâkimin onayına sunulur.
Hâkim tarafından yirmi dört saat içinde onaylanmayan karar hükümsüz kalır.”
(**Sulh Ceza Mahkemelerinin kapatılmasından sonra oluşturulan Sulh Ceza Hakimliklerinin
kuruluş ve devir aşamaları tamamlandığı bu tip işler çok daha hızlı ve efektif
halledilebilir hale gelecek.)